KİŞİNİN MİRAS PAYI NEDİR VE BU PAYLAR NASIL PAYLAŞTIRILIR?

GİRİŞ:

Bu yazımızda miras hukukunun en önemli konularından birisi olan miras paylarının neler olduğunu ve bu payların paylaşımı konusunu ele alacağız. Hiçbir zaman güncelliğini yitirmemiş olan bu konu, günümüzde kişilerin daha da bilinçlenmesinden kaynaklı olsa gerek önemini hızla arttırmaktadır. Özellikle Gaziantep gibi şehirlerde; tarım, sanayi ve ticaret faaliyetleri fazla olduğundan dolayı kişilerin mülk edinmesine daha elverişli bir ortam oluşmakta ve bunun neticesinde murisin yani vefat eden kişinin ölümünün ardından miras paylaşımı hususunda uyuşmazlıklar çıkabilmektedir. Uyuşmazlığı kendi aralarında çözüme kavuşturamayan taraflar, gerek avukatlar aracılığıyla gerekse de bu konuda uzman kişiler vesilesiyle çözümü mahkemede aramaktadır. Şimdi bu konuların detaylarını inceleyelim.

YASAL MİRASÇILAR:

Yasal mirasçılar; altsoy, üstsoy ve bunların çocukları (kardeş, amca, hala, dayı, teyze gibi), sağ kalan eş ve devletten oluşmaktadır. Bazı durumlarda devletin de yasal mirasçılık hakkı bulunmaktadır.

1. A) ALTSOY:

Miras bırakanın yani murisin altsoyu; çocukları ve torunları ve varsa evlatlık edindiği kişidir. Bu kişilerin payları eşittir. Evlilik dışında doğan çocukların dahi mirasçılık hakkı vardır. Aynı şekilde evlatlık da tıpkı öz çocuklar gibi miras hakkından eşit bir şekilde faydalanır. Evlatlık; hem evlat edinenin mirasından hem de öz ailesinin mirasından hak sahibi olarak faydalanır. Kısacası evlatlığın kendi ailesindeki mirasçılığı sona ermez. Bu detaya dikkat edilmesi gerekmektedir. Bununla birlikte; evlat edinen ve hısımlarının, evlatlığa mirasçı olması mümkün değildir. Böylece bu kurumun zedelenmemesinin ve sırf maddi olanakları iyi diye bir kişinin evlat edinilmesinin önüne geçilmek istenmiştir.

Bir diğer önemli husus ise miras paylaşımında zümre sisteminin iyi bilinmesi gerektiğidir;

1. zümre: Altsoy
2. zümre: Ana-baba ve bunların altsoyu (kardeş)
3. zümre: Büyükanne-büyükbaba ve bunların altsoyu (amca, hala, dayı, teyze)

• Öndeki zümrede mirasçı varsa, arkadaki zümreler mirastan pay alamazlar. Örneğin; murisin hem çocukları hem de ana babası hayattaysa, mirası çocuklar alır ana baba mirastan pay alamazlar.
• Zümrelerde kök içinde halefiyet söz konusudur. Yani kök başlar hayattayken halefler mirastan pay alamazlar. Örneğin; 2. Zümrenin kök başları ana ve babadır. Muris öldüğünde, murisin ana ve babası hayattaysa kardeşler mirastan faydalanamaz.
• Mirasçı, miras bırakan ile her mirasçılık ilişkisinden ayrı ayrı hak sahibi olur. Örneğin; kişi miras bırakanın hem kuzeni hem de eşi ise bu durumda hem kuzeni olarak 3. Derece mirasçılıktan miras payı alabileceği gibi eş durumundan da mirasa hak kazanacaktır.

1. B) ANA, BABA VE ALTSOY:

Ana ve babanın da mirasçılığı eşittir. Bir tarafta hiç mirasçı bulunmadığı takdirde, bütün miras diğer taraftaki mirasçılara kalır. Örneğin; bir kişi öldüğünde geride sadece annesi kalmış, babası da kendisinden önce ölmüş ve kardeşi vb. falan da yok. Bu durumda, mirasın tamamı annesine kalır.

Ana veya babanın miras bırakandan önce ölümü halinde kök içinde halefiyet ilkesi gereği ölen kişiye kalacak olan miras payı, bu kişinin altsoyuna başka bir deyişle miras bırakanın kardeşlerine veya yeğenlerine kalır.

1. C) BÜYÜK ANA, BÜYÜK BABA VE ALTSOY:

Büyük ana ve büyük babanın mirasçılığı da eşittir. Ana veya baba tarafından olan büyük ana ve büyük babalardan biri altsoyu bulunmaksızın miras bırakandan önce ölmüşse ona düşen payı aynı taraftaki mirasçılara kalır. Örneğin; bir kişi öldüğünde geride sağ olarak kalan hısımları anne tarafından büyükannesi ile baba tarafından büyük babası ve babaannesidir. Mirasın yarısını büyük baba ve büyük anne kendi aralarında eşit bir şekilde paylaşırlar. Diğer yarısının tamamını ise büyükannesi alır zira annesinin büyük babası daha önce öldüğü için ona düşen pay da büyükannesine kalır.

1. D) DEVLET:

Yukarıda sayılan yasal mirasçılardan hiçbirisi ve keza sağ kalan eş yok ise ölen kimsenin mirası devlete geçer. Bu anlamda; altsoyu, ana baba ve altsoyu, büyük ana büyük baba ve altsoyu ve sağ kalan eşi de bulunmayan kimsenin mirası devlete kalır.

Devlet, terekenin (miras bırakanın tüm hak ve borçlarını içeren ve mirasçılara geçecek olan bütüne tereke denir) borçlarından kendisine kalan değerle sınırlı olarak sorumludur.

1. E) SAĞ KALAN EŞ:

Dikkat edilmelidir ki eş zümreler içerisinde yer almaz. Eş hayattaysa ve muris öldüğünde devam eden bir evlilik varsa eş hangi zümre ile mirasçı olduğuna göre değişecek pay oranı ile mirasçı olacaktır. Sağ kalan eş, birlikte bulunduğu zümreye göre miras bırakana aşağıdaki oranlarda mirasçı olur;

• Miras bırakanın altsoyu ile birlikte mirasçı olursa mirasın ¼’ü eşe, 3/4’ü altsoya ait olur.
• Miras bırakanın ana ve baba zümresi ile birlikte mirasçı olursa mirasın yarısı eşe diğer yarısı ana babaya ait olur
• Miras bırakanın büyük ana ve büyük babaları ve onların çocukları ile birlikte mirasçı olursa mirasın ¾’ü eşe, ¼’ü büyük ana ve büyük babaya ait olur.
• Zümrelerde mirasçı yoksa mirasın tamamı eşe ait olur.

İRADİ MİRASÇI (ATANMIŞ MİRASÇI):

Kanun nedeniyle değil de miras bırakanın düzenlediği bir ölüme bağlı tasarrufla mirasçı atadığı kişiye iradi mirasçı denir. Yani miras bırakanın, mirasın tamamı veya belli bir oranı için atadığı mirasçıya iradi (atanmış) mirasçı denir.

SAKLI PAY:

Miras bırakanın; altsoyu, ana ve babası veya eşi hayattaysa mirasın saklı paylar dışında kalan kısmında tasarrufta bulunabilir. Bu mirasçılardan hiçbirisi yoksa miras bırakan mirasının tamamında tasarruf edilebilir. Bir başka deyişle; saklı pay, miras bırakanın tasarruf edemeyeceği, yasal mirasçılar için koruma altına alınmış paydır. Saklı payları ihlal edilen mirasçılar tenkis davası açarak bu haklarını elde edebilirler. Dava sürecinin, bir avukat aracılığıyla yönetilmesi daha sağlıklı olacaktır. Saklı pay oranları ve saklı paylı mirasçıların kimler olduğu kanunda açıkça düzenlenmiştir.

• Altsoy için yasal miras payının yarısı (1/2’si) saklı paydır.
• Ana ve babada her biri için yasal miras payının ¼’ü saklı paydır.
• Sağ kalan eş için altsoy veya ana baba zümresiyle birlikte mirasçı olması halinde yasal miras payının tamamı, diğer hallerde ise yasal miras payının ¾’ü saklı paydır.

Kardeşlerin ve büyük ana-büyük babanın saklı pay hakları yoktur. Bu noktaya dikkat edilmesi gerekmektedir.

Haklarımızın temini için hak arayış sürecini iyi bilmek gerekir o yüzden, Gaziantep’te bulunan hukuk büromuzda, daha detaylı bilgiler sunmak bakımından siz değerli müvekkillerimizi bekliyor olacağız. Bu konuyla alakalı daha kapsamlı bir hukuki danışmanlık almak için bizimle iletişime geçebilirsiniz.