İDAREYE KARŞI TAM YARGI (TAZMİNAT) VEYA İPTAL DAVASI NASIL AÇILIR?

GİRİŞ:

Vatandaşlarımız haklarını ihlal eden bir idari işlem dolayısıyla, Danıştay’a ve idare ve vergi mahkemelerine giderek iptal veya tam yargı davalarını birlikte açabilecekleri gibi ayı ayrı da açabilirler. Ayrıca önce iptal davası açıp bu dava neticesine göre tam yargı davası da açabilirler. Gaziantep gibi kamu hizmeti yönünden gelişmiş kentlerimizde bu gelişmeye doğru orantılı olarak idari işlemlerin veya eylemlerin sayısı da artmaktadır. Tabi bu artışla birlikte bazen idari işlemler ve eylemler neticesinde vatandaşlarımız hak ihlallerine uğrayabilmektedir. Söz konusu hak ihlallerinin önüne geçebilmek adına iptal ve tam yargı davaları başvurulması gerekli elzem yollardır. Dava sürecinde alanında uzman bir avukat destek almak idare karşısında elimizi güçlendirecek bir unsurdur.

İPTAL DAVASI NEDİR?

İptal davaları; idarî işlemler hakkında yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden biri ile hukuka aykırı olduklarından dolayı iptalleri için menfaatleri ihlâl edilenler tarafından açılır. Başka bir tanımla; iptal davaları, hukuka aykırı oldukları ileri sürülen idari işlemlerin geçmişe etkili olarak ortadan kaldırılması için açılan idari davalardır. Geçmişe etkili olmak; iptal edilen idari işlemin iptal edildiği tarihten itibaren değil işlemin yapıldığı tarihten itibaren ortadan kaldırılmasıdır. İdari işlemler; yapıldıkları anda hukuka uygunluk karinesinden faydalanırlar, yani hukuka uygun varsayılmaktadır. İşte bu iptal davaları, idari işlemlerin hukuka uygunluk karinesinin geçersizliğini ileri süren davalardır.

TAM YARGI (TAZMİNAT) DAVASI NEDİR?

Tam yargı davaları, idari eylem ve işlemlerden dolayı kişisel hakları doğrudan muhtel olanlar tarafından açılır. Tam yargı davalarını iptal davası gibi öyle herkes açamaz. Hakları doğrudan ihlal olan kişiler açabilecektir.

İdari eylemlerden ( idari işlem demiyor dikkat edelim) hakları ihlal edilmiş olanların idari dava açmadan önce, bu eylemleri yazılı bildirim üzerine veya başka suretle öğrendikleri tarihten itibaren bir yıl ve her halde eylem tarihinden itibaren beş yıl içinde ilgili idareye başvurarak haklarının yerine getirilmesini istemeleri gereklidir. Bu isteklerin kısmen veya tamamen reddi halinde, bu konudaki işlemin tebliğini izleyen günden itibaren veya istek hakkında otuz gün içinde cevap verilmediği takdirde bu sürenin bittiği tarihten itibaren, dava süresi içinde (60 gün içinde) dava açılabilir. Yani idari eylemlerden dolayı zarar görenler dava açmadan önce idareye başvurmak zorundadır.

Görevli olmayan adli yargı mercilerine açılan tam yargı davasının görev yönünden reddi halinde sonradan idari yargı mercilerine açılacak davalarda, bir önceki paragrafta bahsettiğimiz idareye başvurma şartı aranmaz. Bir örnekle anlatacak olursak; Gaziantep’te meydana gelen ve zarara yol açan idari eylem neticesinde süresi içinde zararın oluşmasına sebep olan Gaziantep’teki ilgili idari kuruma zararın giderilmesi için başvuru yaptınız ve bir sonuç alamadınız ve bunun neticesinde tam yargı davası açtınız diyelim. Ama davayı Gaziantep idare mahkemesinde değil de Gaziantep adli yargı mahkemelerinde açtığınız için davanız reddedildi. Şimdi tekrardan idareye mi başvuracağım diye düşünmeyin. Çünkü tekrardan idareye başvurmanıza gerek yoktur. Böyle bir durumda doğrudan idareye başvurmadan Gaziantep idare mahkemesinde tam yargı davası açabilirsiniz.

İPTAL VE TAM YARGI (TAZMİNAT) DAVALARININ AÇILMASI USULÜ NASILDIR?

İlgililer, haklarında idari davaya konu olabilecek bir işlem veya eylemin yapılması için önce idari makamlara başvurabilirler. Bu hususta zorunluluk yoktur. Otuz gün içinde bir cevap verilmezse istek reddedilmiş sayılır. İlgililer otuz günün bittiği tarihten itibaren dava açma süresi içinde, konusuna göre Danıştay’a, idare ve vergi mahkemelerine dava açabilirler. Otuz günlük süre içinde idarece verilen cevap kesin değilse ilgili bu cevabı, isteminin reddi sayarak dava açabileceği gibi, kesin cevabı da bekleyebilir. Bu takdirde dava açma süresi işlemez. Ancak, bekleme süresi başvuru tarihinden itibaren dört ayı geçemez. Dava açılmaması veya davanın süreden reddi hallerinde, otuz günlük sürenin bitmesinden sonra yetkili idari makamlarca cevap verilirse, cevabın tebliğinden itibaren altmış gün içinde dava açabilirler. Buradaki sürelere dikkat etmekte fayda vardır. Bilmediğiniz noktada avukatınıza danışınız.

Danıştay, bölge idare mahkemeleri, idare mahkemeleri ve vergi mahkemelerinde yazılı yargılama usulü uygulanır ve inceleme evrak üzerinde yapılır.

İptal ve tam yargı davaları; Danıştay, idare mahkemesi ve vergi mahkemesi başkanlıklarına hitaben yazılmış imzalı dilekçelerle açılır. Dilekçede şu unsurların bulunması zorunludur;

1. a) Tarafların ve varsa vekillerinin veya temsilcilerinin ad ve soyadları veya unvanları ve adresleri ile gerçek kişilere ait Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası,
2. b) Davanın konu ve sebepleri ile dayandığı deliller,
3. c) Davaya konu olan idari işlemin yazılı bildirim tarihi,
4. d) Vergi, resim, harç, benzeri mali yükümler ve bunların zam ve cezalarına ilişkin davalarla tam yargı davalarında uyuşmazlık konusu miktar,
5. e) Vergi davalarında davanın ilgili bulunduğu verginin veya vergi cezasının nevi ve yılı, tebliğ edilen ihbarnamenin tarihi ve numarası ve varsa mükellef hesap numarası, Gösterilir.

Dava konusu kararın ve belgelerin asılları veya örnekleri dava dilekçesine eklenir. Dilekçeler ile bunlara ekli evrakın örnekleri karşı taraf sayısından bir fazla olmalıdır. Dilekçeleri avukat eşliğinde karşılıklı iştirak halinde yazarsanız daha elverişli bir dilekçe yazmış olursunuz.

Dilekçeler ve savunmalar ile davalara ilişkin her türlü evrak, Danıştay veya ait olduğu mahkeme başkanlıklarına veya bunlara gönderilmek üzere idare veya vergi mahkemesi başkanlıklarına, idare veya vergi mahkemesi bulunmayan yerlerde büyükşehir belediyesi sınırları içerisinde kalıp kalmadığına bakılmaksızın asliye hukuk hâkimliklerine veya yabancı memleketlerde Türk konsolosluklarına verilebilir. Gördüğünüz gibi dilekçeleri verebileceğimiz birçok nokta vardır.

İdari işlemin tebliğinden itibaren idare mahkemelerinde 60 gün ve vergi mahkemelerinde 30 gün içinde tam yargı davası veya iptal davası açılmalıdır. Süreler, tebliğ, yayın veya ilan tarihini izleyen günden itibaren işlemeye başlar. Tatil günleri sürelere dâhildir. Şu kadarki, sürenin son günü tatil gününe rastlarsa, süre tatil gününü izleyen çalışma gününün bitimine kadar uzar. Bu Kanunda yazılı sürelerin bitmesi çalışmaya ara verme zamanına rastlarsa bu süreler, ara vermenin sona erdiği günü izleyen tarihten itibaren yedi gün uzamış sayılır.

Danıştay’da veya idari mahkemelerde dava açılması dava edilen idari işlemin yürütülmesini durdurmaz. Danıştay veya idari mahkemeler, idari işlemin uygulanması halinde telafisi güç veya imkânsız zararların doğması ve idari işlemin açıkça hukuka aykırı olması şartlarının birlikte gerçekleşmesi durumunda, davalı idarenin savunması alındıktan veya savunma süresi geçtikten sonra gerekçe göstererek yürütmenin durdurulmasına karar verebilirler. Uygulanmakla etkisi tükenecek olan idari işlemlerin yürütülmesi, savunma alındıktan sonra yeniden karar verilmek üzere, idarenin savunması alınmaksızın da durdurulabilir. Yürütmenin durdurulması kararları teminat karşılığında verilir; ancak, durumun gereklerine göre teminat aranmayabilir. İdareden ve adli yardımdan faydalanan kimselerden teminat alınmaz. Ayrıca şunu önemle belirtmek gerekir ki; aynı sebeplere dayanılarak ikinci kez yürütmenin durdurulması isteminde bulunulamaz.

İPTAL VE TAM YARGI (TAZMİNAT) DAVALARINDA GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME HANGİSİDİR?

İdari sözleşmelerden doğanlar dışında kalan tam yargı ve iptal davalarında yetkili mahkeme, sırasıyla:

1. a) Zararı doğuran idari uyuşmazlığı çözümlemeye yetkili,
2. b) Zarar, bayındırlık ve ulaştırma gibi bir hizmetten veya idarenin herhangi bir eyleminden doğmuş ise, hizmetin görüldüğü veya eylemin yapıldığı yer,
3. c) Diğer hallerde davacının ikametgâhının bulunduğu yer.

İdari mahkemesidir.

İdareye karşı açılacak tam yargı ve iptal davalarında görevli mahkeme idare mahkemeleri olmakla beraber, yetkili mahkeme dava konusu edilen eylem ve/veya işleme göre farklılık arz edebilir.

İdare ve vergi mahkemeleri, idari yargının görev alanına giren bir davada (adli yargı değil dikkat edelim) görevsizlik veya yetkisizlik sebebiyle davanın reddine karar verirlerse dosyayı Danıştay’a veya görevli ve yetkili idare veya vergi mahkemesine gönderirler.

Çözümlenmesi Danıştay’ın, idare ve vergi mahkemelerinin görevlerine girdiği halde, adli yargı yerlerine açılmış bulunan davaların görev noktasından reddi halinde, bu husustaki kararların kesinleşmesini izleyen günden itibaren otuz gün içinde görevli mahkemede dava açılabilir. Görevsiz yargı merciine başvurma tarihi, Danıştay’a, idare ve vergi mahkemelerine başvurma tarihi olarak kabul edilir.

KARARLARIN YERİNE GETİRİLMESİ:

Danıştay, bölge idare mahkemeleri, idare ve vergi mahkemelerinin esasa ve yürütmenin durdurulmasına ilişkin kararlarının icaplarına göre idare, gecikmeksizin işlem tesis etmeye veya eylemde bulunmaya mecburdur. Bu süre hiçbir şekilde kararın idareye tebliğinden başlayarak otuz günü geçemez. 

İPTAL VE TAM YARGI DAVALARI SÜRECİNDE AVUKATIN ÖNEMİ: 

Vatandaşlarımız bazen haklarının neler olduğunu ve ne biçimde kullanacaklarını bilemezler. Bu çok normaldir. Bu eksiği gidermek bakımından iptal ve tam yargı davaları sürecinde bir avukatın hukuki bilgisinden yararlanmak lehe olan sonuca ulaşmanız açısından daha sağlıklı olacaktır. Zira bu süreç idarenin hukuka aykırı eylem veya işlemine yönelik dava açmakla bitmiyor. Dava açmanın yanı sıra sürecin takibatı da önemlidir. O yüzden bir avukat aracılığıyla süreci yönetmek daha iyi olacaktır.

Haklarımızın temini için hak arayış sürecini iyi bilmek gerekir o yüzden, Gaziantep’te bulunan hukuk büromuzda, daha detaylı bilgiler sunmak bakımından siz değerli müvekkillerimizi bekliyor olacağız. Bu konuyla alakalı daha kapsamlı bir hukuki danışmanlık almak için bizimle iletişime geçebilirsiniz.